ELEKTRİK İÇ TESİSAT UYGUNLUK KONTROLÜ
Elektrik Tesisatının Periyodik Kontrolü Neden Gerekir?
Elektrik tesisatının düzenli kontrolü , elektrik arızaları, arızalar ve diğer güvenlik risklerinin korunmasına yardımcı olarak, tesisatın düzenli bakımını ve kesintilerini sağlayarak yaşam alanlarımızı daha güvenli hale getirir.
7.07.2013 tarih ve 28710 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik Önlemlerine İlişkin Yönetmelik kapsamında, elektrik tesisatının periyodik kontrolünün gerçekleştirilmesi ve kayıtlarının tutulması gerekmektedir. (Ek-1 İşyeri Bina Ve Eklentilerinde Uygulanacak Asgari Sağlık ve Güvenlik Şartları)
Elektrik tesisatın kontrolü, dinamik yük yapısı içerisinde tehlike teşkil edebilecek, sorunlu veya eksik tesisin tespiti açısından önemlidir. Bu sayede olası kaza ve yangınların önüne geçilecektir.
Elektrik Tesisatının Kontrolü ve Elektrik Tesisat Uygunluk Belgesi Ölçümleri Hangi Periyotlar ile Yapılmalıdır?
Elektrik tesisatının yılda en az bir kez kontrolü, 25.04.2013 tarih ve 28628 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği kapsamında zorunlu hale getirilmiştir. Universal Sertifikasyon, firmalarla yürüttüğü çalışmalarda, elektrik tesisat kontrollerini yılda bir kez gerçekleştirdiği gibi; firmaların talebi doğrultusunda belirlenen periyotlarda, daha sık da gerçekleştirebilmektedir. Çalışmaların sonunda “Elektrik İç Tesisat Ölçüm ve İnceleme Raporu” (Elektrik Tesisat Uygunluk Belgesi) sunulmaktadır..
Elektrik Tesisatı Kontrolünde Ne Yapılmaktadır?.
1-Gözle Kontrol; İlgili yönetmelik ve standartlara göre belirlenen kriterlerle tesiste bulunan ana dağıtım panoları, tali panolar, asansör panoları ve sigorta kutuları kontrolleri gerçekleştirilir. Belirli başlıklar altında yapılacak olan kontrollerde aşağıdaki hususlara dikkat edilir. Gerilim altındaki bölümlerin yalıtılması (Temel Yalıtım) kontrolleri başlığı altında, Kablo PVC Yalıtım Kontrolü, Kablo uç ve ek noktası yalıtımı kontrol edilir.
Mahfaza (Pano) kontrolleri başlığı altında, Pano IP sınıfı, Pano dış kapak kilidi, Pano dış kapağı topraklama köprüsü, Pano iç kapağının sadece anahtar veya aletle açılması kontrolleri yapılır.
Artık Akım ile Yapılan İlave Koruma başlığı altında, RCD ile Sigorta Akımının Uyumu, 30mA ve 5.IΔn için 40ms etiket kontrolleri yapılır.
Karşılıklı Zararlı Etkilerin Önlenmesi başlığı altında; Elektriksel Olmayan Tesisatla Yaklaşma ve Diğer Etkilerin Kontrolü, Bant I ve Bant II Ayrılması, Bant II Yalıtımı, Güvenlik Devre Ayrılması gibi kontroller yapılır.
Tanımlama başlığı altında; Şemalar, Talimatlar, Devre Çizimleri ve Kısa Bilgiler, Tehlike İşaretleri ve Diğer Uyarı İşaretleri, Koruma Cihaz ve Terminal Etiket kontrolleri yapılır.
Kablo ve İletkenler başlığı altında; Kablo Yollarının Uygunluğu ve Mekanik Koruma, Kablo Renk Kodu, Sıcaklık Etkisine Karşı Koruma kontrolleri yapılır.
Sismik Kontrol başlığı altında; Deprem Emniyeti kontrolü yapılır.
Bunlara ilaveten, Termal kamera kontrolü, Yangın Tüpü ve İzole Halı kontrolleri yapılarak Gözle Kontrol kısmı tamamlanmış olur.
Bu kısımda yapılan tespitlere istinaden, öncelikli olarak düzeltilmesi gereken uygunsuzluklar direkt olarak insan sağlığı ve tesisin güvenliği ile alakalı kısımlardır. Bu uygunsuzluklar muayenenin sonucunu dolayısıyla da tesisi uygunsuz hale getirmektedir.
2-Fonksiyon Testi; Yukarıda Gözle Kontrolleri gerçekleştirilen Ana Dağıtım Panoları, Tali Panolar, Asansör Panoları ve Sigorta Kutularının fonksiyon testleri bazı başlıklar altında toplanarak kontrolleri gerçekleştirilir. Bunlar aşağıdaki gibidir. Dolaylı Dokunmaya Karşı Koruma başlığı altında; Dolaylı dokunmaya karşı kullanılan koruma yöntemi tespit edilir ve gerekli kısımda işaretlenir.
Aşırı Akım Koruma Cihazı başlığı altında; Faz sayısı, Nominal Akımı, Tipi ve Açma Akımı tespit edilir. Aşırı Akım Koruma Cihazına ait Faz kesiti, Nötr kesiti ve Koruma kesiti tespit edilir.
Deney Sonuçları başlığı altında; İşletme koşulları elverişli ise enerjisiz yapılması gereken Devamlılık ve İzolasyon testleri yapılır. İşletmede bulunan elektrikli tüm cihazların topraklanması ve topraklamalarının ölçülmesi gerekmektedir. Eğer mevcutsa Hata Akımı Koruma Tertibatlarının testleri yapılarak açma akımları ve açma zamanları tespit edilir. Aşırı Gerilim Koruma ekipmanının varlığı kontrol edilir ve sınıfı tespit edilir.
3-Termal Görüntüleme (Termal Kamera Kontrolü); Kontrolü yapılan tüm panolar ve kablo yolları ısınma etkilerine karşı termal görüntüleme yöntemi ile kontrol edilir. Kontrol esnasında acil müdahale gerektiren durumların tespiti durumunda raporlama beklenmeden ilgili birimlere durum iletilir. Yapılan müdahale sonrası yeterli süre geçtikten sonra kontrol tekrarlanır ve sorunun giderilip giderilmediği kontrol edilir.
KATODİK KORUMA KONTROLÜ
Katodik Koruma Ölçümü, Periyodik Kontrolü, Muayenesi ve Raporlanması
Çevremizde bulunan metal yapıların birçoğu hava ya da suyla temas ettiğinde korozyona uğrar. Korozyon ise metal ve alaşımların bulundukları ortamda kimyasal/elektrokimyasal reaksiyon sonucu metalik özelliklerini yitirmeleri ve aşınmaları olarak tanımlanır. Korozyon, iş güvenliği ve çevresel boyut olarak ele alındığında çok ciddi sonuçlar doğurabilmektedir.
Metal ve alaşımların izolasyon maddesiyle kaplanması tek başına korozyonu engelleyememektedir. Yeraltı ve su içerisindeki yapılarda, korozyonun önüne geçebilmek için katodik koruma sistemleri geliştirilmiştir. Katodik koruma sistemleri, korunması istenen yapının tüm yüzeyini katot haline dönüştürerek korozyonu engellemektedir.
Katodik Koruma Sistemi Ölçümünü Kimler Yaptırmalıdır?
Boru hatları: doğal gaz, deniz dibi, atık su, içme suyu, petrol ve benzeri boru hatları
Deniz araçları: gemiler, deniz otobüsleri, yatlar, feribotlar, denizaltılar, şamandıralar, liman, kazık ayakları, platformlar, iskele ve benzeri deniz araçları
Tanklar: Yer altı LPG ve akaryakıt, yer üstü akaryakıt tankları, içme su depolama tankları, atık su tankları ve benzeri tanklar
Su sistemleri: termosifonlar, soğutma ve ısıtma sistemleri, buhar kazanları, boiler tankları ve benzeri su sistemler
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın yayınlamış olduğu İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği’ne göre, ilgili diğer yönetmeliklerde ve standartlarda başka bir süre öngörülmemiş ise, yılda en az 1 (bir) kez katodik koruma muayene ve ölçümlerinin yaptırılması gerekmektedir. 6331 sayılı “İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu” uyarınca çıkarılan ve 25.04.2013 tarih ve 28628 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren “İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliğine” göre, teknik hizmetlerinin güvenirliliğini ve yeterliliğini onaylatmak ve kurumsallaştırmak amacıyla, işletmenizde bulunan tüm katodik koruma ölçümleri ve diğer elektriksel ölçümlerin yıllık periyodik kontrollerini TS EN ISO/IEC 17020 standardına uygun bir şekilde gerçekleştirmektedir.
Katodik Koruma Sistemi İle İlgili Standartlar
- TS 5141 EN 12954 Katodik koruma – Gömülü veya suya daldırılmış metalik yapılar için – Boru hatları için genel prensipler ve uygulama
- TS EN 13636 Gömülmüş metalik tanklar ve ilgili boru sisteminin katodik korunması
- TS EN ISO 15711 Boyalar ve vernikler – Deniz suyuna maruz kaplamalarının katodik ayrılmaya direncinin tayini
- TS EN ISO 12696 Beton içindeki çeliğin katodik korumas
- TS EN 16222 Gemi gövdelerinin katodik koruması
- TS EN ISO 13174 Katodik koruma – Liman tesisleri için
- TS EN 16299 Toprak veya taban ile temasa dayanan toprak depolama tankı üzerinde Dış yüzeylerin katodik koruması
Jeneratör Periyodik Kontroller
Jeneratör Nedir ?
Jeneratör, mekanik enerjiyi elektrik enerjisine dönüştüren bir elektrik üreticisidir. Şebeke enerjisi kesildiğinde veya hiç elektrik enerjisi yoksa jeneratörler kullanılıp, elektrik üretilir. Jeneratörler ana şebeke enerjisi kesildiğinde kısa sürede devreye girerek bağlı olduğu yüklere elektrik enerjisi sağlarlar. Binaların, tesislerin yedek enerji kaynağı olarak kullanılırlar.
Jeneratör Periyodik Kontrolü Neye Göre Yapılır ?
Jeneratör periyodik kontrolü ve muayenesi; TS ISO 8528 serisi standartlarda belirtilen kriter ve gerekliliklere göre yapılmalıdır. Genel gözle kontrolün yanı sıra elektrik pano ve tesisatının kontrolleri, marş sistemi kontrolleri, yakıt kontrolleri, gösterge kontrolleri, blok ısıtıcı kontrolü, termal kontroller, akü kontrolleri, ses seviyesi kontrolleri ve topraklama kontrolleri de yapılmalıdır
Müşteri periyodik kontroller öncesi yapılması gereken hazırlıklar ile ilgili olarak ed periyodik kontrol Personeli tarafından önceden bilgilendirilir
Jeneratör Periyodik Kontrolü Hangi Sıklıkla Yapılmalıdır ?
Jeneratör periyodik kontrolü ve muayenesi 6331 sayılı “İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu” uyarınca İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği’nde de belirtildiği gibi yılda en az 1 defa jeneratör kontrollerinin yapılması yasal zorunluluktur.
Elektrik Pano Uygunluk Kontrolü
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın yayınladığı 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’na dayanarak çıkarılan İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği’ne göre, ilgili diğer yönetmeliklerde ve standartlarda aksi bir süre belirtilmemiş ise, yılda en az 1 kez elektrik panolarının muayenesinin yaptırılması gerekmektedir.
Elektrik Panosu Yönetmeliği Nedir?
Elektrik Panosu ölçümlerinin kontrollerinin yapılmasına dair Mevzuat gereği İş Kanunu çerçevesinde tanımlanan bir yönetmelik bulunmaktadır.
Yapılan bu elektriksel kontrol; elektriksel ölçüm ve elektriksel muayeneler, 21/8/2001 tarihli ve 24500 sayılı Resmî Gaz/ete’de Yayınlanan Elektrik Tesislerinde Elektrik Panosular Yönetmeliği, 30/11/2000 tarihli ve 24246 sayılı Resmî Gazete‘de yayımlanan Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliği ve 4/111984 tarihli ve 18565 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliği ile TS EN 60079 standardında belirtilen hususlara göre yapılır.
Elektrik Panosu ölçümleri de bu kapsamda değerlendirilmekte ve bağlı bulunduğu standart ışığında kontrol edilmektedir.
PARATONER KONTROLÜ
Paratoner Ölçüm Yönetmeliği Nedir?
Paratoner ölçümü İş Sağlığı ve Güvenliği açısından oldukça önemli olduğu için paratoner ölçüm yönetmeliği bulunmaktadır. Bu yönetmelik “İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği”dir.
“Yönetmeliğin, Ek III Bölümünün 2.3. Tesisatlar maddesinin, 2.3.1. bendi “ilgili standartlarda aksi belirtilmediği sürece tesisatların periyodik kontrolleri yılda bir yapılır” şeklindedir. Ayrıca aynı yönetmeliğin Ek III Bölümünün 2.4. Tezgahlar maddesinin, 2.4.1. bendi “Makine ve tezgahların periyodik kontrolleri Ek III; Madde 1.4’te yer alan hususlara uygun olarak yapılır” şeklindedir. Yapılan bu elektriksel kontrol; elektriksel ölçüm ve elektriksel muayeneler, 21/08/2001 tarihli ve 24500 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan Elektrik Tesislerinde Paratoner Yönetmeliği, 30/11/2000 tarihli ve 24246 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliği ve 04/11/1984 tarihli ve 18565 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliği ile TS EN 60079 standardında belirtilen hususlara göre yapılır. Paratoner ölçümleri de bu kapsamda değerlendirilmekte ve bağlı bulunduğu standart ışığında kontrol edilmektedir.”
Yıldırımdan korunma sistemleri şunlardır:
Franklin Çubuğu: Bu sistemde amaç, sivri uç etkisi ile yıldırımı üstüne çekmesidir. Koruma alanı dardır bu nedenle fazla tercih edilmez.
Aktif Paratoner: Bu sistemlerin kurulumu kolaydır ve etkin bir koruma sağlar. Bu nedenle yıldırımdan korunma sistemleri arasında en çok tercih edilenlerdendir.
Radyoaktif Paratoner: Radyoaktif paratonerler, artık üretilmemektedir. Bunun nedeni de bünyelerinde bulundurdukları radyoaktif maddelerin yarattığı radyasyon kirliliğidir.
Faraday Kafesi: 3 kısımdan oluşur; yakalama ucu, iniş iletkeni ve topraklama sistemi. Bu sistem belirli aralıklarla kurulmaktadır. Kurulum maliyeti yüksektir ama en etkin koruma sistemi olarak kabul edilmektedir.
Paratoner Kontrolü Zorunludur
Yılda en az bir defa paratoner gibi yıldırımdan korunma tesisatlarının kontrollerinin yapılması zorunludur.
“İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği” gereğince; işyerlerinde yıldırımdan korunma tesisatı yılda en az bir defa yetkili kişiler tarafından kontrol edilmeli ve uygunluğu raporlanmalıdır.
Topraklama Kontrolü
Topraklama nedir ?
Elektrik akımının oluşması, iki nokta arasında bir potansiyel farkının olmasına bağlıdır. Elektrik kazalarında, faz iletkeninin bir diğer iletken yüzeyle teması, hata akımının oluşmasına neden olur. Bu hata akımı, kısa devre gücüne bağlı olarak ölümlere, yaralanmalara ve beraberinde büyük maddi hasarlara yol açabilir. Topraklama, bu gibi bir durumda maruz kalınan temas gerilimini düzenleyerek oluşacak hata akımını sınırlayacaktır.
Topraklamanın fonksiyonel diğer bir faydası, elektromanyetik girişime hassas enformasyon teknolojileri, haberleşme aygıtları, bilgisayar vb. cihazların topraklanması vasıtasıyla bozucu elektromanyetik dalgaların toprağa iletilmesidir. Bu sayede cihazlarda maddi hasar ve veri kaybının önüne geçilebilir.
Topraklama ölçümü ve kontrolü neden gereklidir? Ölçüm ve kontrollerin yaptırılması zorunlu mudur?
Topraklama ölçümü ve kontrolü, işletme bünyesindeki topraklama tesisatının etkinliğinin belirlenmesi açısından önemlidir.
21.08.2001 tarih ve 24500 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren, Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliği gereğince, topraklama ölçüm ve incelemelerinin, tüm tesislerde yıllık periyodik olarak tekrarlanması zorunlu hale getirilmiştir.
Ayrıca, 25.04.2013 tarih ve 28628 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren, İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği’nin EK -III Tablo 3 bölümünde topraklama ölçüm ve incelemelerinin 1 yıllık periyotlar ile tekrarlanması zorunlu hale getirilmiştir.
17.07.2013 tarih ve 28710 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik Önlemlerine İlişkin Yönetmelik kapsamında, topraklama ölçümlerinin 21.08.2001 tarih ve 24500 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliği hükümleri dikkate alınarak gerçekleştirilmesi ve kayıtlarının tutulması gerekmektedir. (Ek -1 İşyeri Bina Ve Eklentilerinde Uygulanacak Asgari Sağlık ve Güvenlik Şartları)
TopraklamaÇeşitleriNelerdir?
Topraklama çeşitlerini amacına göre 4 farklı şekilde sınıflandırılabilir:
1.Koruma Topraklaması
2.İşletme Topraklaması
3.Fonksiyon Topraklaması
4.Temel Topraklaması
1.Koruma Topraklaması :
Olası bir tehlike anında insanları ve diğer canlıları dokunma gerilimine karşı korumak için yapılan ek topraklama çeşididir. Elektronik aletlerin elektrik akımı geçen aktif kısımlarının yanında akım geçmeyen ama olası bir kaçak durumunda akımı dokunma yolu ile insana iletme tehlikesi olan dış metal kısımlarının da topraklanmasıdır. Metal çitler, tanklar, yürüyen merdivenler... insanların temas etmesi beklenen bütün metal yüzeyler koruma topraklamasına dahildir.
2.İşletme Topraklaması :
İşletmelerde elektrik akım değerinin istenilen değerlerde olması için yapılan topraklama çeşididir; alçak gerilim şebekelerinde sistem ile toprak arasındaki gerilimin belirli bir değerin üzerine çıkmaması için yapılırken orta ve yüksek gerilim şebekelerinde uygulanan yöntem ülke yönetmeliğine göre değişiklik gösterir. Bu şebekelerde direnç üzerinden veya direkt topraklama yapılabilir.
3.Fonksiyon Topraklaması :
Belirgin bir amaca yönelik yapılan topraklama çeşididir; yıldırıma karşı koruma, raylı sistem topraklaması gibi.
4.Temel Topraklaması :
Temel Topraklama, potansiyel dengelemenin etkisi artıran bir topraklama çeşididir. Kuvvetli akımın geçtiği tesislerde ve yıldırıma karşı alınacak önlemlerde uygulanan en temel yöntemdir. Temel topraklama da yerin beton ile kaplanması gerekir.
Termografik Muayene (Termal Kamera Ölçümü)
Periyotları İş Ekipmanlarının kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği gereğince ve ilgili standartlarda aksi belirtilmediği sürece Termografik muayene (termal kamera taraması) azami yılda bir kez yetkili kişiler tarafından gerçekleştirilmelidir.
Termografik Muayene (Termal Kamera Ölçümü) Nedir?
İnsan gözü tarafından tespit edilemeyen ve kızılötesi dalga boyu görüntüsünde ekipmanla doğrudan temas olmadan sıcaklık farkını algılamaya yarayan cihaz (termal kamera) vasıtası ile yetkili kuruluşlar tarafından ilgili standart ve yönetmelikler doğrultusunda periyodik olarak ekipman veya tesisatın uygunluğunun denetlenmesi işleme termografik muayene (termal kamera ölçümü) denir.